Sëmundjet kardiovaskulare janë një nga shkaqet kryesore të vdekjeve në botë. Kur shohim prevalencën e shpërndarjes së sëmundjeve kardiovaskulare, hipertensioni, ateroskleroza, aritmia dhe dështimi i zemrës përbëjnë një pjesë të rëndësishme të këtyre sëmundjeve. Faktorët e rrezikut të sëmundjeve kardiovaskulare ndahen në dy: faktorë të modifikueshëm dhe të pamodifikueshëm. Ndërsa faktorët e rrezikut të modifikueshëm përfshijnë duhanin, hipertensionin, hiperkolesteroleminë, vlerën e ulët të kolesterolit HDL (kolesterolin e mirë), diabetin mellitus dhe obezitetin, faktorët e rrezikut jo të modifikueshëm përfshijnë rreziqe të tilla si mosha dhe historia familjare. Hulumtimi, i cili u krye për të zbuluar efektin e të ushqyerit në sëmundjet kardiovaskulare, u krye te individët me sëmundje kardiovaskulare të shtruar në spitalin e Kërkimit dhe Aplikimit të Universitetit Afyon Kocatepe Ahmet Necdet Sezer në Afyonkarahisar midis janarit dhe marsit 2017. Kampioni i studimit përbëhej nga 200 persona (102 burra, 98 gra) të zgjedhur rastësisht mbi baza vullnetare. Të dhënat e hulumtimit janë mbledhur me një formular anketimi. Si rezultat i hulumtimit, kur BMI-t e pacientëve shqyrtohen sipas gjinisë, shihet se 81.6% e femrave dhe 76.3% e meshkujve janë mbipeshë pak, mbipeshë e shkallës 1, mbipeshë e shkallës së dytë dhe mbipeshë e shkallës së tretë. Kur u shqyrtuan përgjigjet e pyetjeve për zakonet e të ushqyerit, u konstatua se pacientët përgjithësisht kishin njohuri të pamjaftueshme për të ushqyerit dhe 69% e tyre nuk kishin një dietë të përshtatshme. Fjalët kyçe: sëmundjet kardiovaskulare, ushqyerja, rreziku v ABSTRAKT Sëmundjet kardiovaskulare janë një nga shkaqet kryesore të vdekjeve në mbarë botën. Kur shikojmë shpërndarjen, prevalenca e sëmundjeve kardiovaskulare, hipertensioni, ateroskleroza, aritmia dhe dështimi i zemrës përbëjnë një pjesë të rëndësishme të këtyre çrregullimeve. Faktorët e rrezikut të sëmundjeve kardiovaskulare ndahen në dy si faktorë të modifikueshëm dhe jo të modifikueshëm. Ka faktorë rreziku si duhani, hipertensioni, hiperkolesterolemia, vlera e ulët e HDL-kolesterolit (kolesteroli i mirë), diabeti mellitus dhe obeziteti, por ka edhe rreziqe si mosha dhe historia familjare në faktorë të pandryshueshëm rreziku. Studimi u krye tek individët me sëmundje kardiovaskulare në Kërkimet dhe Praktika të Universitetit Afyon Kocatepe Ahmet Necdet Sezer Spitali e vendosur në Afyonkarahisar midis janarit-mars 2017 për të përcaktuar efektin e të ushqyerit në sëmundjet kardiovaskulare. Kampioni i anketës përbëhej nga 200 persona (102 meshkuj, 98 femra) të përzgjedhur në mënyrë të rastësishme në bazë të vullnetarizmit. Të dhënat e anketës janë mbledhur me pyetësor. Kur BMI-të e pacientëve u ekzaminuan sipas gjinisë, 81.6% e femrave dhe 76.3% e meshkujve ishin; pak obez, obez i shkallës së parë, obez i shkallës së dytë dhe obez i shkallës së tretë. Kur shqyrtohen përgjigjet e pyetjeve për zakonet e të ngrënit, konstatohet se pacientët përgjithësisht kanë njohuri të pamjaftueshme për të ushqyerit dhe 69% nuk kanë një dietë të duhur. Fjalët kyçe: sëmundjet kardiovaskulare, ushqyerja, rreziku 1 1. HYRJE Sëmundjet kardiovaskulare janë një nga shkaqet kryesore të vdekjeve në botë. Sipas statistikave të Institutit të Statistikave të Turqisë për shkaqet e vdekjeve në vitin 2015, sëmundjet e sistemit të qarkullimit të gjakut zënë vendin e parë me një normë prej 40.3%. Sëmundjet ishemike të zemrës përbënin 40,5% të sëmundjeve të sistemit të qarkullimit të gjakut, të ndjekura nga sëmundjet cerebro-vaskulare të zemrës, të cilat përbënin 24,3%. (1) Kur shikojmë prevalencën e shpërndarjes së sëmundjeve kardiovaskulare, hipertensioni, ateroskleroza, aritmia dhe dështimi i zemrës përbëjnë një pjesë të rëndësishme të këtyre sëmundjeve. Faktorët e rëndësishëm të rrezikut të pranuar sot për sëmundjet kardiovaskulare renditen si më poshtë: 1. Mosha (≥45 tek meshkujt, ≥55 tek femrat ose menopauza e hershme) 2. Histori familjare e sëmundjeve të zemrës (një i afërm i shkallës së parë me një histori të sëmundjes së arterieve koronare para moshës 55 vjeçare tek meshkujt dhe para moshës 65 vjeçare tek femrat 3. Pirja e duhanit 4. Hipertensioni (140/90 mmHg ose më shumë ose që trajtohet për hipertension) 5. Hiperkolesterolemia (kolesteroli total mbi 200 mg/dl, LDL- Kolesteroli (kolesteroli i keq) mbi 130 mg/dl) 6. Vlera e ulët e HDL-kolesterolit (kolesteroli i mirë) (<40 mg/dl) 7. Diabeti mellitus 8. Obeziteti 9. Pamundësia për të përballuar stresin 10. Konsumimi i tepërt i alkoolit 11. Aktiviteti i ulët fizik (mungesa e ushtrimeve) 12. Përdorimi i pilulës kontraceptive (nëse pi duhan) 13. Menopauza (2) Mosha Kur shqyrtohet incidenca dhe prevalenca e sëmundjeve kardiovaskulare, shihet se sëmundjet kardiovaskulare rriten me kalimin e moshës. Prandaj, mosha konsiderohet si një nga faktorët më të rëndësishëm të rrezikut. (3) Sipas të dhënave të institucionit statistikor turk, Ndërsa popullsia e moshuar (65 e lart) ishte 5 milionë e 682 mijë e 3 persona në vitin 2012, ajo u rrit me 17,1% në pesë vitet e fundit dhe arriti në 6 milionë e 651 mijë e 503 persona në vitin 2016. Ndërsa përqindja e popullsisë së moshuar në popullsinë totale ishte 7.5% në vitin 2012, ajo u rrit në 8.3% në 2016. 43.9% e popullsisë së moshuar janë meshkuj dhe 56.1% janë femra. (4) Historia familjare e sëmundjeve të zemrës Historia familjare e sëmundjes është ndër faktorët e rrezikut që nuk mund të ndryshohet. Zhvillimi i sëmundjes së hershme të arterieve koronare tek babai ose një i afërm tjetër mashkull i shkallës së parë para moshës 55 vjeç, dhe tek nëna ose një e afërm tjetër femër e shkallës së parë para moshës 65 vjeç, rrit rrezikun e personit për sëmundje kardiovaskulare me 1.3- 1.6 herë. (3) (5) Edhe nëse korrigjohen rreziqe të tjera, një histori familjare e sëmundjes ruan rrezikun e personit. Pirja e duhanit Pirja e duhanit është një nga rreziqet kryesore për sëmundjet kardiovaskulare. Pirja e duhanit konsiderohet si një nga shkaqet më të rëndësishme të parandalueshme të vdekshmërisë. Pirja e 20 ose më shumë cigareve në ditë rrit rrezikun e CVD me 2 herë. Rreziku i infarktit të miokardit dhe vdekjes kardiake tek duhanpirësit u zbulua të jetë 2.7 herë më i lartë tek meshkujt dhe 4.7 herë më i lartë tek femrat sesa tek joduhanpirësit. (6) Gjithashtu ul nivelin e HDL dhe rrit grumbullimin e trombociteve. Është treguar se niveli i fibrinogjenit dhe viskoziteti i gjakut në gjak gjithashtu rriten. (7) Zakonet e pirjes së duhanit kanë tendencë të ulen te meshkujt dhe të rriten te femrat në vendin tonë. Duke pasur parasysh se vdekshmëria nga sëmundjet koronare të zemrës tek gratë është në nivelin më të lartë midis vendeve evropiane, serioziteti i kësaj tendence të rritjes së duhanpirjes tek gratë tona bëhet edhe më i rëndësishëm. 3 Hipertensioni Edhe pse hipertensioni është një faktor rreziku shumë i rëndësishëm për CVD, ai është përgjegjës për 35% të të gjitha ngjarjeve aterosklerotike kardiovaskulare. (8) Sëmundja koronare e zemrës është 2-3 herë më e shpeshtë tek hipertensivë sesa tek ata normotensivë. (7) Përveç që është një faktor rreziku kryesor për sëmundjet koronare të zemrës dhe sëmundjet cerebrovaskulare, presioni i lartë i gjakut shkakton dështim të zemrës, insuficiencë renale, sëmundje vaskulare periferike, përkeqësim të enëve të gjakut të retinës dhe humbje të shikimit. Në të njëjtën grupmoshë, çdo 20/10 mmHg rritje e presionit të gjakut nga 115/75 mmHg dyfishon rrezikun e sëmundjeve kardiovaskulare. (9) Vlerësimi i rrezikut të hiperkolesterolemisë Një nga faktorët që duhet marrë në konsideratë gjatë testimit janë vlerat e LDL dhe kolesterolit total. Faktorë të tillë si trashëgimia, zakonet/ushqyesit e të ngrënit, obeziteti dhe stresi rrisin kolesterolin total dhe kolesterolin LDL. Individët me kolesterol total mbi 200 mg/dl dhe LDL-kolesterol mbi 130 mg/dl janë në rrezik për SKV. Sipas raportit Amerikan "Programi Kombëtar i Arsimit të Kolesterolit për të Rriturit Paneli III", individët ndahen në grupe të ndryshme rreziku sipas prezencës së grupeve të tjera të rrezikut kryesor, përveç LDL. Këto grupe rreziku janë si më poshtë: Grupi me rrezik të lartë: Në këtë grup bëjnë pjesë ata me sëmundje koronare të zemrës ose sëmundje ekuivalente Ekuivalente të sëmundjeve koronare të zemrës; Individët me forma të tjera të sëmundjes aterosklerotike, diabet dhe faktorë rreziku 2+ kanë një rrezik >20 për të zhvilluar sëmundje koronare të zemrës brenda 10 viteve. Grupi me rrezik mesatar të lartë: Ky grup përbëhet nga individë me 2+ faktorë rreziku që nuk kanë zhvilluar ende sëmundje koronare të zemrës. Rreziku i zhvillimit të sëmundjeve koronare të zemrës brenda 10 viteve është midis 10-20%. 4 Grupi me rrezik të moderuar: Individë me 2+ faktorë rreziku dhe një shans <10 për të pasur një sëmundje brenda 10 viteve. Grupi me rrezik të ulët: Ata me faktorë rreziku 0-1. (7) Vlera e ulët e kolesterolit HDL Në udhëzimet theksohet se nivelet e ulëta (<40 mg/dl) të kolesterolit HDL janë një faktor rreziku për CVD, ndërsa nivelet e larta (> 60 mg/dl) të kolesterolit HDL janë një faktor mbrojtës. (10) Një ulje mesatare prej 1 mg/dl e kolesterolit HDL rrit rrezikun e sëmundjeve koronare të zemrës me 2-3%. (11) Diabeti Mellitus Diabeti prek të gjithë botën si një sëmundje incidenca e së cilës rritet dita-ditës si rezultat i jetëgjatësisë së zgjatur, ndryshimeve në stilin e jetës me zhvillimin e teknologjisë, ndryshimit të modeleve të të ushqyerit dhe uljes së aktivitetit fizik. Sipas rezultateve të TURDEP-I (Studimi Turk i Diabetit), prevalenca e diabetit në vendin tonë rezultoi të ishte 6.2% te meshkujt e rritur të moshës 20 vjeç e lart dhe 8% te femrat (mesatarja e përgjithshme 7.2%) ndërmjet viteve 1997 dhe 1998. . Në rezultatet e TURDEP-II, e cila u krye si vazhdimësi e TURDEP-I dhe përfundoi në vitin 2010, prevalenca e diabetit rezultoi të ishte 13.7% (12.4% te meshkujt dhe 14.6% te femrat) dhe ishte 90 % rritje e shpeshtësisë së diabetit në 12 vjet b është përmendur. (12) Diabeti është një faktor rreziku i pavarur për CVD. Rrit rrezikun te meshkujt dhe femrat respektivisht nga dy deri në katër herë. Në raportin e Programit Kombëtar të Edukimit për Kolesterolin, DM konsiderohet si një ekuivalent i sëmundjes së arterieve koronare dhe për këtë arsye bie në kategorinë e rrezikut më të lartë. Ky përfundim u arrit sepse rreziku i MI në pacientët me DM të tipit 2 pa histori të infarktit të miokardit ishte 20% dhe rreziku i vdekshmërisë ishte 15%, dhe kjo shkallë rreziku ishte e ngjashme me pacientët me një histori të MI pa diabet. . Kur një pacient me diabet tip 2 ka infarkt miokardi, prognoza e mbijetesës së këtyre pacientëve është shumë më e keqe se ajo e pacientëve me sëmundje koronare të zemrës pa diabet (13) 5 Obeziteti Obeziteti është problemi më i madh i vendeve të zhvilluara dhe atyre në zhvillim. Ndryshimi i zakoneve dhe preferencave të të ngrënit i shtyn njerëzit të konsumojnë më shumë ushqime të shpejta, dhe obeziteti haset shpesh si pasojë e konsumimit të tepërt të kalorive të kombinuara me mungesën e aktivitetit fizik. Në Studimin e sëmundjeve të zemrës dhe faktorëve të rrezikut tek të rriturit në Turqi (TEKHARF), i kryer nga Shoqata Turke e Kardiologjisë dhe që përfshin 3681 persona, obeziteti u zbulua në një të katërtën e meshkujve turq (25.2 përqind) mbi moshën 30 vjeç dhe në pothuajse gjysmën e femrave (44.2 për qind). Kur u konsiderua veçmas në grupet e moshës së mesme (31-49 vjeç) dhe të moshuarit (50 vjeç e lart), kjo prevalencë nuk ndryshoi ndjeshëm tek burrat (24.8 dhe 25.7 përqind) dhe u rrit ndjeshëm tek gratë (38 përqind dhe 50 përqind). përkatësisht).2) është raportuar. (9) Arsyeja për këtë ndryshim të rëndësishëm tek gratë është menopauza. Në fillim të menopauzës, pesha trupore e një gruaje arrin maksimumin e saj, kryesisht për shkak të rritjes së indit dhjamor. Si rezultat i gjatësisë më të shkurtër dhe rritjes së peshës trupore, rritet edhe statusi i peshës i përcaktuar nga indeksi i masës trupore (BMI) (kg/m2). Prandaj, mbipesha dhe obeziteti janë më të zakonshme tek gratë pas menopauzës sesa tek gratë para menopauzës. Edhe gratë që nuk kanë pasur probleme me peshën trupore gjatë gjithë jetës së tyre, hasin në rritje të padëshirueshme të peshës dhe indeksit të masës trupore (BMI) gjatë kësaj periudhe dhe ndodhin ndryshime të rëndësishme në matjet e trupit të tyre. Rreziku i zhvillimit të CVD dhe diabetit tek ata me obezitet të tipit qendror është obeziteti gjineoid (obeziteti i poshtëm i trupit).
Lexo: 0
