Gjuha është një sistem me njësi bazë si tingujt, shenjat (simbolet) dhe fjalët, të përdorura si mjet komunikimi (Baykoç, 1986: 90). Gjuha është një mjet komunikimi dhe në thelb siguron komunikim midis njerëzve. Megjithatë, gjuha nuk është vetëm një mjet komunikimi, ajo bëhet vetë transmetimi dhe hap universin ndaj njerëzve (Poyraz, 1995: 11). Gjuha është një sjellje që e distancon fëmijën nga egoja e tij, e mundëson të bëhet një person social, e lejon të kontrollojë dhe ndjekë veten, mund t'i mësojë gradualisht mendimet, ndjenjat dhe sjelljet e tij dhe e ndihmon atë të ndihet i sigurt. Studimet mbi zhvillimin e gjuhës përbëjnë studimet më emocionuese dhe intensive në mesin e kërkimeve bashkëkohore të psikologjisë së fëmijëve. Sepse zhvillimi i aftësive gjuhësore të fëmijës ndodh me një ritëm të jashtëzakonshëm. Pothuajse të gjithë fëmijët në të gjitha kulturat i thonë fjalët e para mesatarisht rreth 12-18 muajsh. Deri në moshën katër vjeçare, shumica prej tyre mund të formojnë fjali të mirëorganizuara dhe ndonjëherë mund të shprehin edhe mendimet e tyre në fjali çuditërisht komplekse. Blloqet ndërtuese të gjuhës janë fjalët. Por çdo fjalë përbëhet nga tinguj primitivë të gjuhës që quhen fonema. Çdo fëmijë së pari mëson të bëjë këto tinguj. Për shembull, së pari prodhon tingujt "b" dhe "m". Zhvillimi i aftësisë gjuhësore ndjek një sekuencë të rregullt. Hulumtimi i zhvillimit gjuhësor i kryer te fëmijët ka zbuluar se pothuajse të gjithë fëmijët në mbarë botën përdorin në thelb të njëjtat rregulla gramatikore kur mësojnë për herë të parë të flasin (Yavuzer, 1998: 46). Gjuha është një mjet që ne përdorim për të shprehur dhe mësuar mendimet, ndjenjat, qëndrimet, besimet dhe gjykimet e vlerave, dhe për të përcjellë informacionin dhe akumulimin kulturor rreth ngjarjeve të shikuara, të perceptuara dhe të përjetuara. Të gjitha këto tregojnë se sa e rëndësishme është gjuha në zhvillimin kognitiv dhe social të fëmijës. Ashtu si transferimi i strukturës dhe kulturës shoqërore bazohet kryesisht në gjuhën, zhvillimi i gjuhës dhe zhvillimi kognitiv përparojnë në ndërveprim të ndërsjellë në fusha të tilla si formimi i konceptit, të menduarit, vendosja e marrëdhënieve dhe zgjidhja e problemeve. Gjuha është një faktor shumë i rëndësishëm në mësimin e një fëmije. Për këtë arsye i duhet kushtuar rëndësi zhvillimit gjuhësor të fëmijës në vitet parashkollore dhe duhet nxitur zhvillimi gjuhësor. Duhet të krijohen 4 mjedise dhe kushte mbështetëse. Duke marrë parasysh se periudha ndërmjet moshës 2 dhe 6 vjeç është periudha kur zhvillimi gjuhësor është më intensiv, rëndësia e programeve të zhvillimit të fëmijëve parashkollorë bëhet më e dukshme (Fişek dhe Yıldırım, 1983: 44). Zhvillimi i gjuhës është i lidhur ngushtë me një shkallë të caktuar maturimi, si dhe me të mësuarit.
Që gjuha të ndërmarrë veprime, pra të shprehet në formë verbale ose të shkruar, ekziston nevoja për bashkëpunim harmonik dhe të mjaftueshëm ndërmjet shumë organeve të trupit. Zhvillimi i gjuhës manifestohet kur personi bëhet i aftë të bëjë pesë gjërat e mëposhtme.
Këto janë;
a) Të qenit mjaftueshëm i fortë për të prodhuar tingujt e fjalëve kuptimplote,
p>b) Gjërat, situatat dhe ato të aftësohen të bëjnë lidhje midis kuptimeve të shprehura,
c) Të njohin kuptimin e fjalëve të formuara dhe t'i përdorin ato në mënyrë të përshtatshme,
d) Të njohë dhe të përdorë prapashtesat e shtuara në fjalë,
e) Për të arritur shprehjet e dëshiruara Të aftë për të formuar fjali të përshtatshme.
Fjalimi mësohet nga fëmijët pas lindjes, me kalimin e kohës dhe si rezultat i ndërveprimit me mjedisin, përmes metodave të tilla si prova-gabimi dhe imitimi (Yavuz, 1991: 68-69). Ekzistojnë gjithashtu paralele midis zhvillimit të gjuhës dhe zhvillimit motorik. Mosha kur fjalët e para të fëmijës dalin nga goja përkon me moshën kur ai mund të ulet pa ndihmë. Zhvillimi i hershëm i fëmijës në formimin e fjalive varet edhe nga elementë emocionalë si dashuria dhe dhembshuria që ai merr nga të moshuarit (Arthur, 1979: 480). Në të folur, përgatitja mendore vjen pas përgatitjes motorike. Gatishmëria për të folur më së shumti vërehet te fëmijët ndërmjet 12 dhe 18 muajsh. Kjo periudhë quhet 'faza e mësimdhënies' (Yavuzer, 1998: 99). Zhvillimi i gjuhës është, në një farë mënyre, zhvillim i mendjes. Sepse gjuha nuk mund të zhvillohet derisa aftësitë mendore si perceptimi, kujtesa dhe imagjinata të zhvillohen dhe funksionojnë siç duhet. Për këtë arsye, vitet kur zhvillohet inteligjenca janë edhe vitet kur zhvillohet gjuha (Binbaşıoğlu, 1995: 134). Vitet e hershme kanë një rëndësi të madhe në zhvillimin e gjuhës. Gabimet gjuhësore të bëra në këtë moshë nuk mund të korrigjohen lehtë në moshat e mëvonshme. Organet e të folurit të foshnjës janë të pjekura, ndikimet nga mjedisi janë “optimale” dhe aftësitë bazë të komunikimit janë të zhvilluara mirë. Mosha në të cilën ka lindur është viti i 3-të. Gjysma e strukturave të fjalive të përdorura nga shumë fëmijë të moshës së kopshtit përmbushin standardet e të rriturve. (Binbaşıoğlu, 1995: 129).
Lexo: 0
